Ciekawość (z łaciny curiosus) to zachowanie polegające na nieświadomym pragnieniu poznania. To poszukiwanie, badanie lub… uczenie się! Jak zatem wykorzystywać ją w szkole?
Jest sobotnie popołudnie, pogoda dopisuje, a w parku sporo ludzi. Idąc alejką, wyprzedzam matkę z dzieckiem i słyszę jak młody zadaje pytanie: “Dlaczego słońce świeci?”
Dzieci od najmłodszych lat z nieopanowaną ciekawością pochłaniają otaczający je świat. Bez skrępowań, nieustannie i do znudzenia powtarzają swoje dlaczego? Podążając za intuicją, zadają wiele pytań, na które oczekują odpowiedzi. Zupełnie nieświadomie władają najlepszą i najważniejszą metodą nauki. Idą za tym, co je interesuje i ciekawi. Działają wtedy z pasją i zaangażowaniem . Właśnie dzięki temu przyswajają wiedzę najefektywniej.
A czym dla Ciebie jest ciekawość? Może słyszałeś: “Ciekawość to pierwszy stopień do piekła”. A przecież mówi się też “Kto pyta nie błądzi”. – Z którym przysłowiem się zgadzasz? Czy ciekawość rzeczywiście jest aż tak negatywną cechą? A może przybliża ona nas do prawdy i mądrości?
Już starożytni wiedzieli, że stawianie pytań to najlepszy sposób na pogłębianie wiedzy. Sokrates uważał, że zadawanie pytań jest najlepszym sposobem na “dojście do prawdy”. Razem ze swoimi uczniami potrafił godzinami przesiadywać i dywagować na jakiś temat, zadając pytanie za pytaniem. Dziś nazywamy to Metodą Sokratyczną.
W ciągu ostatnich lat przeprowadzono wiele badań, które miały wyjaśnić fenomen tego sposobu i poznać zasadę działania, aby w pełni świadomie wykorzystywać go w nauce. Do jakich wniosków doszli specjaliści?
Jak to robić?
1. Kontekst
Badania pokazują, że ucząc się, zapamiętujemy o wiele więcej, gdy wzbogacimy informację o kontekst. Ważne jest, aby był to owoc naszej wyobraźni. Gdy np. chcemy zapamiętać, że “Głodny człowiek wszedł do samochodu”, poczujmy się jak dziecko, któremu właśnie ktoś coś takiego powiedział. Możemy zadać pytanie dlaczego? Teraz wcielamy się w rodzica, który odpowiada: “bo nie miał w domu nic do jedzenia, a w aucie zostały mentosy”. Uzyskana odpowiedź to dodatkowy kontekst, który możemy dodać do zapamiętywanego zdania. O wiele łatwiej jest nam zapamiętać zdesperowanego, głodnego mężczyznę, który biegnie do samochodu, aby szybko zjeść dropsy.
Ważne:
- dopowiedzenie musi być związane z rzeczą, którą chcemy zapamiętać
- stworzony kontekst musi być nasz
Jeden z eksperymentów udowadnia, że z góry narzucone dodatkowe informacje, które są związane z tematem, wpływają nieznacznie lepiej,
a niekiedy nawet gorzej, na zapamiętywanie istotnych faktów. Co ciekawe, jeśli ktoś nam narzuci nieistotny fakt, to może on odwrócić naszą uwagę od rzeczy ważnej. Przykładem tego jest pewien dowcip. Oryginalnie brzmi tak:
Małżeństwo zostawia w restauracyjnej szatni płaszcze.
Szatniarz, odbierając ubrania, pyta:
– Na jeden numerek?
– Nie, nie… tylko na placki ziemniaczane…
Ten sam dowcip opowiedział Karol Strasburger w jednym z odcinków Familiady w taki sposób:
Fragment ostatecznie nie został wyemitowany. Natłok niepotrzebnych informacji takich, jak to, czym miały być posypane placki i czy tego dnia było zimno, skutecznie odwróciły uwagę od głównej myśli. Na pewno o takie rzeczy nie dopytywałoby się ciekawskie dziecko.
2. Mało Czasu Lub Mało Ciekawy Temat?
Nie zawsze jest tak, że mamy sporo czasu na naukę. Nieraz dowiadywałem się o sprawdzianie nawet dzień przed😒. W tej sytuacji może być ciężko nauczyć się nowej rzeczy i wzbogacić ją dodatkowym kontekstem, którego wcześniej również nie znałeś. Tutaj musisz być cwany. Dowiadując się nowej informacji, połącz ją z tym, co już wiesz. Będzie to wtedy świetną kotwicą ⚓️ dla twojego statku 🚢 z towarem na najbliższy sprawdzian.
3. Dużo Czasu Lub Ciekawy Temat?
Czy uczysz się systematycznie i masz sporo czasu na poukładanie oraz przyswojenie materiału? — Puść wodzę fantazji! Daj ponieść się swojej ciekawości! Zgłębiaj zagadnienie. Rozbudowywuj o dodatkowe szczegóły. Pamiętaj jednak, by mimo wszystko, były to rzeczy, o które zapytałoby małe dziecko i nie odbiegaj zbyt daleko od tematu. Wtedy na pewno zapamiętasz materiał na dłużej.
4. Poszukiwania
Wszystkie potrzebne informacje zazwyczaj znajdują się w materiale, którego mamy się nauczyć. Nie musimy więc daleko szukać odpowiedzi na nasze pytania. Jednak czasami potrzebne jest skorzystanie z innych źródeł wiedzy… Nie daj się wtedy zwieść swojej ciekawości. Pamiętaj o swoim głównym celu i nie odbiegaj zbyt daleko od wątku. W momencie, gdy jednak nie uda Ci się znaleźć satysfakcjonującej odpowiedzi — nic straconego. Nasz umysł wykonał pewny wysiłek i na pewno zapamięta to lepiej, niż jakby w ogóle nic nie zrobił.
5. Przekonanie
Badania udowadniają, że w momencie, gdy uczeń wie, dlaczego to, czego się uczy jest rozsądne i prawdziwe, o wiele łatwiej jest mu poukładać sobie informacje i je przyswoić. Dlatego dzieci zadają tak dużo pytań dlaczego?
Ty również je zadawaj, aby się przekonać, czy coś jest prawdą, czy fałszem. Z ciekawością analizuj i dociekaj prawdy.
6. Wizualizacja
Mówi się, że obraz wyraża więcej niż 1000 słów. Ile ich zatem wyraża film? Ucząc się, wykorzystuj potencjał swojego mózgu. Twórz swoje historie. Im bardziej twoje, tym lepiej. Nie wstydź się tego, że są może abstrakcyjne lub dziwne. To tobie mają one pomóc, a nie innym. Gdy wymyślasz opowiadanie, spróbuj jednocześnie wyobrazić sobie jego ekranizację. To tak jakbyś świadomie śnił.
7. Czas
Pewnie zastanawiasz się, jak dużo czasu zajmie Ci takie dociekanie. To prawda, że wymaga to od nas więcej czasu, w porównaniu z parokrotnym przeczytaniem tekstu z podręcznika. Doświadczenia jednak pokazują, że informacje tak przyswojone, pozostają nam w pamięci na dłużej. Tworzące się połączenia neuronowe są dużo trwalsze.
8. Praktyka
Możesz się zastanawiać, kiedy wykorzystywać tę metodę. Odpowiedź jest prosta: przy każdej możliwej okazji. Gdy dowiedziałem się o tej metodzie, od razu widziałem jej zastosowanie w uczeniu się historii, ale nic po za tym. Okazuje się, że tego sposobu możemy używać również przy zapamiętywaniu wierszy, opowiadań, nazw państw i ich stolic, słówek języka obcego — praktycznie wszystkiego.
Podsumowanie
Ucząc się z ciekawością, budujemy trwałe połączenia między informacjami. Wzbogacamy je o emocje i uczucia. Budujemy ciąg przyczynowo-skutkowy. Nabieramy przekonania, że dana informacja jest prawdziwa i logiczna. Twórz własne konteksty, puszczając wodze fantazji lub buszując w dostępnych źródłach, lecz stale pamiętając o swoim celu. Staraj się korzystać z tej metody jak najczęściej, aby w pełni i trwale przyswajać materiał.
